Geografski položaj, granice i prostiranje Zapadne Srbije
Zapadna Srbija je deo Srbije koji zauzima prostor izeđu reke Save na severu, Kolubare, Ljiga i Dičine na istoku, Zapadnog Pomoravlja i Starovlaškog kraja na jugu i Drine na zapadu. Površina ove regije je oko 6.500 km2. Deli se na nekoliko manjih regija: Mačva, Posavina, Podrinje, Pocerina, Valjevska Podgorina, Jadar, Rađevina, Tamnava, Lešnica i Azbukovica.
Prirodne karakteristike
Geološki sastav. – U geološkom sastavu ove regije učestvuju stene različite starosti i porekla. Planine su izgrađene od paleozojskih škriljaca, mezozojskih krečnjaka i serpentina. Ima pojava eruptivnih, vulkanskih stena. Niži delovi izgrađeni su od neogenih jezerskih sedimenata i rečnih nanosa.
Reljef. — Južni deo Zapadne Srbije je uži i ima planinski karakter, dok je u severnom delu regija šira i ravničarska. U tom pravcu otiče Drina, smanjuje se nadmorska visina, proređuju se planine, brdski prostor postepeno prelazi u ravnicu koja se prostire između desnog priobalja Save i donjeg toka Drine.
U reljefu dominiraju niske i srednje planine: Gučevo, Boranja, Jagodnja, Sokolske planine, Jablanik, Medvednik, Povlen, Maljen i Suvobor s Rajcem. U Valjevskoj Podgorini, oko Lelića i Bačevca, javlja se kraški reljef u vidu vrtača, uvala i pećina. Poznata je Petnička pećina kod Valjeva.
Klima. – Ova regija ima umereno-kontintalnu klimu s uticajem subplaninske klime na jugu. Srednja godišnja temperatura kreće se oko 11 C. Najhladniji mesec je januar, a najtopliji jul. Godišnja suma padavina je nešto veća u odnosu na druge delove naše zemlje, jer je ovaj deo bliži izvorima vlažnosti na zapadu. Količina padavina povećava se kako se ide ka jugu Šabac 634 mm, Loznica 840 mm, a na planinama je i iznad 1.000 mm.
Vode. – Zapadna Srbija ima raznovrsne, više površinske ali i podzemne vode. Drina, Kolubara, Gradac, Jadar i druge manje reke bogate su vodom. U krečnjačkim terenima javljaju se vrela, a u vrtačama bare i kraće ponornice. Zvorničko jezero je značajan hidrološki objekat ove regije. Nastalo je pregrađivanjem Drine, a voda se koristi za proizvodnju električne energije u hidroelektrani „Zvornik”. Najpoznatiji termomineralni izvori su u Banji Koviljači, Banji Vrujci i Banji Badanji.
Zemljište. — U severnom delu regije zemljište je nisko i podvodno, često plavljeno podzemnim i površinskim vodama. Javljaju se mrtvaje. Najpoznatija je Zasavica, poznati prirodni rezervat. Zelene šume, livade i pašnjaci predstavljaju pravi mozaik i ukras južnog dela ove regije. Tlo je ovde više, oceditije, ali i izloženo eroziji i spiranju. Ima černozema, aluvijalnog i močvarnog zemljišta, gajnjača, smonica i rendzina.
Društvene karakteristike
Stanovništvo. – Zapadna Srbija je relativno retko naseljena. Ima više od 400.000 stanovnika. Stanovništvo je nacionalno homogeno (srpsko). Karakterišu ga negativni demografski tokovi negativan prirodni priraštaj i emigracija. Ovaj prostor poznat je po značajnim istorijskim ličnostima. U Tršiću je rođen Vuk Stefanović Karadžić. U Loznici je rođen naš veliki geograf Jovan Cvijić. U selu Rabrovica kod Valjeva rođena je pesnikinja Desanka Maksimović.
Privreda. – Zapadna Srbija je dominantno agrarni rejon, naročito podstaknuto gajenjem kukuruza. Ovce se više gaje u Valjevskom rejonu.
Šumski fond je znatno manji nego u prošlosti. Ranije je i čitava Mačva bila pod šumama, a sada su šumovite samo planine.
U Donjokolubarskom basenu eksploatiše se lignit koji se koristi u termoelektranama „Nikola Tesla” u Obrenovcu. Rudnik antimona kod Zajače raspolaže značajnim rezervama antimona, olova i cinka, ali on nije u funkciji. U okolini Krupnja i Ljubovije eksploatiše se građevinski kamen, a iz priobalja Drine vade se pesak i šljunak. Industrijski objekti koncentrisani su u većim gradovima.
Saobraćaj je dobro razvijen. Dolinom Kolubare vode Ibarski put i ibarska pruga (Beograd-Valjevo-Požega). Savom se obavlja rečna plovidba (pristaništa u Šapcu i Zabrežju).
Turizam u ovoj regiji nije dovoljno razvijen. Cer je slabo iskorišćena planina za odmor i rekreaciju, iako je u blizini industrijskih gradova. Divčibare na Maljenu razvile su se u planinski turistički gradić. Banjski turizam povezan je s Koviljačom i Vrujcem, a Petnička i Kovačevića pećina omogućuju speleološki turizam.
Naselja. — Većina seoskih naselja je razbijenog tipa, osim u Mačvi. Pojedina seoska naselja vremenom su dobila nove funkcije, te danas predstavljaju lokalna središta. Veličinom, istorijskim i savremenim značajem ističu se Valjevo i Šabac. Manji po prostranstvu i broju stanovnika su Loznica, Mali Zvornik, Krupanj, Koceljeva, Bogatić i Ljubovija.
Valjevo (58.932 st.), na obalama Kolubare, najveće je gradsko naselje ove regije, značajan kulturno-prosvetni i industrijski centar regije. Ima razvijenu prehrambenu, hemijsku industriju, kao i proizvodnju naoružanja. Šabac (53.919 st.), na reci Savi, centar je hemijske, farmaceutske i prehrambene industrije. Loznica (19.212 st.), kroz koju protiče reka Štira, važan je kulturni i privredni centar živopisnog Jadra. Poznata je po industriji viskoze, koja je bila značajna, međutim danas ova industrija ne radi.