Geografski položaj, granice i prostiranje Starovlaško-raške visije i Ibarsko-kopaoničkog kraja
Starovlaško-raška visija zauzima jugozapadni deo Srbije. Prostire se od Drine na zapadu do doline Ibra na istoku, na severu do Zapadnog Pomoravlja i na jugu do granice sa Crnom Gorom i Kosovsko-metohijskom regijom.Površina ove regije je oko 9.700 km2.
Samo ime govori da se ova prostrana regija sastoji iz dva dela: Starog Vlaha i Raške. Stari Vlah obuhvata širi prostor oko Lima, Uvca, Rzava i Moravice. Raška čini znatno manji deo regije koji obuhvata samo slivove reka Raške i Studenice. U okviru prostrane Starovlaško-raške regije izdvaja se nekoliko manjih celina: Stari Vlah, Polimlje, Pešter, Dragačevo, Raška…
Ibarsko-kopaonički kraj obuhvata dolinu donjeg Ibra, nizvodno do Kosova i Metohije, kao i Kopaoničku grupu planina. Južni deo ovog kraja prostire se i na severni deo Kosova i Metohije.
Prirodne karakteristike
Geološki sastav. – U geološkom sastavu ove regije učestvuju stene različite starosti i porekla. Najveće rasprostranjenje imaju vododrživi škriljci paleozojske starosti. Veliko rasprostranjenje imaju i mezozojski krečnjaci, a zastupljene su i vulkanske stene.
Reljef. – Starovlaško-rašku visiju čini više planina, njihove visoravni i površi (Zlatiborska) ispresecane klisurama i kanjonskim dolinama između kojih su spuštene kotline. Dominira planinski reljef, a među planinama se ističu: Tara, Zlatibor, Golija, Mučanj, Zlatar, Javor, Radočelo, Rogozna i grupa Kopaoničkih planina Kopaonik, Željin, Goč i Stolovi. Veće kotline su Novopazarska, Sjenička, Prijepoljska, Pribojska, Ivanjička, Ariljska, Tutinska i dr.
U kraškim terenima javljaju se brojne pećine. Poznatije su: Ušička, Ledena, Stopića i Hadži Prodanova.
Klima. – Stari Vlah i Raška imaju umerenokontinentalnu klimu na severu, a na jugu regije, s porastom nadmorske visine, na planinama je planinska. U kotlinama vlada nešto blaža, župna klima. Leta su suva i topla, a zime duge i bogate snegom. Godišnja količina padavina je između 800 i 1.000 mm. Sjenička kotlina spada u red najhladnijih krajeva Srbije. Odlikuje se pojavom temperaturnih inverzija zimi koje se događaju usled spuštanja, na gomilavanja i dužeg zadržavanja hladnog vazduha u kotlini.
Pojedinih zimskih dana temperatura vazduha spušta se i do -30 ºC.Apsolutni minimum temperature vazduha od -39 C zabeležen je 26. januara 2006. godine u meteorološkoj stanici Karajukića Bunari na Pešteru, u opštini Sjenica.
Vode. – Iako ne dobija mnogo padavina, ova planinska regija bogata je izvorima i vodenim tokovima zbog vododržive podloge. Reljef je nagnut od juga prema severu, pa u tom pravcu otiču sve značajnije reke. Glavne reke su: Lim, Uvac, Raška, Studenica, Ibar, Golijska Moravica i Rzav. Brojna su i veštačka jezera: Zlatarsko, Bajinobaštansko, Potpećko, Radoinjsko, Sjeničko i dr. Voda tih jezera koristi se za pokretanje turbina hidroelektrana, za ribolov i rekreaciju. Brojna su nalazišta termomineralnih voda: Novopazarska banja, Pribojska banja, Mataruška banja, Jošanička banja, Bogutovačka banja.
Zemljište. – Obradivo zemljište je raznovrsno i različite plodnosti. Plodnog zemljišta ima u rečnim dolinama i kotlinama. U pedološkom sastavu učestvuju aluvijalna zemljišta, rendzine, crvenice, gajnjače i podzoli.
Biljni i životinjski svet. – Stari Vlah i Raška poznati su po gustim listopadnim i četinarskim šumama, livadama i pašnjacima. To se naročito odnosi na Taru, Zlatibor, Goliju, Zvijezdu, Rogoznu i Čemerno. Florističku osobenost regije predstavlja Pančićeva omorika u Nacionalnom parku Tara. Na Tari, Zvijezdi, Goliji i Zlataru ima medveda, vukova, divljih svinja, lisica itd.
Društvene karakteristike
Stanovništvo. – Najbrojniji stanovnici su Srbi, a zatim Bošnjaci. Manje je Turaka i Roma. Natalitet je visok, ali je zbog stalnog iseljavanja porast broja stanovnika mali. Najviše je starijih generacija, uglavnom poljoprivrednog stanovništva. Obrazovni nivo i zaposlenost nisu na zadovoljavajućem nivou, što su neki od razloga stalnog iseljavanja, i to pre svega mladog stanovništva.
Privreda. — Starovlaško-raška visija spada u red nedovoljno razvijenih regija u Srbiji. U Starom Vlahu preovlađuju ekstenzivno stočarstvo i šumska privreda. Posebno je čuveno peštersko stočarstvo – sjeničke ovce i sjenički sir. Mleko, mlečni proizvodi i vuna poznate su sirovine za prehrambenu i tekstilnu industriju. Zemljoradnja je slabije razvijena zbog malih obradivih površina, visina regije i oštrije klime, zbog čega su i prinosi mali. Ratarska proizvodnja u dolinama i kotlinama ne podmiruje potrebe stanovnika ovog kraja. Značajna je proizvodnja krompira (Ivanjica) i pasulja (Dragačevo, Polimlje), voća (Arilje), a nešto manje i duvana (Bajina Bašta).
Rudno blago nije dovoljno istraženo. U regiji ima antimona (Ivanjica), bakra (Prijepolje) i uglja (rudnik Štavalj kod Sjeniče). Bogatstvo hidroenergijom koristi se u hidroelektranama „Bajina Bašta”, „Kokin Brod”, „Sjenica” i „Potpeć”.
Industrija ovog kraja ima dobru sirovinsku i energetsku osnovu, ali nije dovoljno razvijena. Najrazvijenije su tekstilna, metaloprerađivačka i drvna industrija. Najpoznatija je fabrika automobila Priboj (FAP), čija je dalja proizvodnja neizvesna.
Naselja. – Sela u krčevinama na brdima i planinskim stranama pripadaju tzv. starovlaškom razbijenom tipu. Ona su često podeljena na zaseoke, te razvučena, izdužena po pet-šest kilometara. Najznačajnija gradska naselja i industrijski centri su Novi Pazar, Priboj, Sjenica, Prijepolje, Nova Varoš, Ivanjica, Arilje, Čajetina i Bajina Bašta.
Novi Pazar (66.527 st.), na obalama reke Raške, univerzitetski je grad. Ima razvijenu tekstilnu i drvnu industriju, kao i industriju obuće i ćilima. Nedaleko od grada je stari grad Ras, Nemanjina prestonica s kraja Xll i tokom Xlll veka.
Posebnom turističkom funkcijom ističu se Ivanjica (11.715 st.) na obalama Golijske Moravice, poznata po klimatoterapiji, Prijepolje (13.330 st.) na reci Lim s manastirom Mileševa. Guča (1.755 st.) na reci Bjelici, poznata je po Saboru trubača a tu je i Bajina Bašta (9.150 st.), na desnoj obali Drine, s Nacionalnim parkom Tara.