Svako samostalno naselje može se odrediti u prirodi, ali i na geografskoj karti. Podela naselja može se obaviti na osnovu više geografskih kriterijuma: na osnovu geografskog položaja, rasporeda u prostoru, starosti naselja, broja stanovnika, funkcija, dužine trajanja naseljenosti, po značaju u geografskom prostoru, ekonomskoj snazi itd.
Na osnovu razmeštaja u prostoru naselja se dele na skupinska i usamljena. Prva se javljaju u manjim ili većim grupama, uglavnom duž glavnih geografskih pravaca. U grupu usamljenih naselja svrstavaju se ona u čijoj okolini i na znatnoj udaljenosti nema drugih naselja.
Na osnovu dužine trajanja naseljenosti naselja se dele na stalna i privremena. Stalna naselja odlikuju se stalnom naseljenošću tokom cele godine dok privremena imaju sezonsku naseljenost, u određenom periodu godine. Najpoznatiji tipovi privremenih ili sezonskih naselja su salaši u Vojvodini i katuni ili bačije u planinskom delu Srbije.
U privremena naselja spadaju i vikend naselja u blizini atraktivnih prirodnih lokaliteta (reke, jezera, šume), kao i ribarska i vinogradarska naselja.
Stalna naselja međusobno se razlikuju po mnogim osobinama, a posledica toga je pojava više različitih klasifikacija. Najrasprostranjenija i najzastupjъenija je podela zasnovana na udelu pogljoprivrednog u ukupnom stanovništvu, primenjivana do 80-tih godina XX veka, po kojoj se nasejlja dele na seoska, mešovita i gradska. Kasnije je na snagu stupio pravni kriterijum, po kom su naselja Srbije svrstana u dve kategorije: gradovi i ostala (seoska) naselja.
Sela su manja i slabije uređena naselja s pretežno poljoprivrednom funkcijom. Na položaj sela najviše su uticali reljef, raspored poljoprivrednih površina i mogućnosti snabdevanja vodom.
Prema položaju, dele se na planinska, sela na stranama kotlina i dolina i ravničarska sela. Planinska sela su pretežno mala i stočarska naselja. Sela na stranama kotlina i dolina nastala su na dodiru različitih poljoprivrednih površina — na ravnim i blagim padinama su oranice, a na stranama su voćnjaci. Po izgledu, rasporedu kuća i njihovom prostiranju, sela se dele na sela zbijenog i razbijenog tipa. Sela zbijenog tipa karakteristična su za prostor Panonske nizije i njen južni obod (Mačva), kao i za neke delove istočne Srbije (Timok). Kuće za stanovanje i ekonomske zgrade su gusto koncentrisane. U Vojvodini preovlađuju pravougaona naselja. Ulice su prave, široke i seku se pod pravim uglom. Kuće su zbijene s obe strane ulica. Iza kuća su pomoćne zgrade i prostrana dvorišta, a dalje su bašte. U planinskoj regiji preovlađuju varijeteti razbijenih sela. Njihova glavna obeležja su: kuće udaljene jedna od druge, često rasute bez ikakvog reda, ili su grupisane u manje zaseoke. Kod njih se posebno ističe starovlaška varijanta razbijenih sela, gde sela zauzimaju veliki prostor. Ova naselja se dele na mahale (zaseoke) koje su međusobno udaljene i po nekoliko kilometara.
Gradovi su pretežno veća i polifunkcionalna naselja. Međutim, postoje i sela koja su po broju stanovnika veća od mnogih gradova. Tako neka sela imaju i po deset hiljada, a manji gradovi svega od 2.000 do 5.000 stanovnika. Gradovi se razlikuju po broju stanovnika, stepenu razvijenosti, funkcijama, morfološkim i drugim obeležjima.
Panonski ili srednjoevropski tip gradova zastupljen je u Panonskom delu Srbije. Uglavnom su locirani na velikim plovni rekama ili u njihovoj blizinič ili na lesnim platoima. Gradovi u Vojvodini relativno su mladi formirani posle povlačenja Turaka, za vreme vladavine Hazburgovaca. Za te gradove je tipična planska izgradnja (Subotica, Sombor). Tursko-istočnjački tip dova se razvio u krajevimagražno od Save i Dunava koji su dugo bili pod Turcima. Njihova fizionomija je još uvek delimično očuvana s uskim i kaldrmisanim ulicama i kućama koje su grupisane po mahalama (Peć, Prizren, Novi Pazar).
Mešoviti tip gradova javlja se u svim delovima Srbije. To su gradovi u kojima se prepliću različiti istorijski, društveno-ekonomski, kulturni, socijalni, religiozni i prirodni uslovi.
Savremeni tip gradova pojavio se posle Drugog svetskog rata. Skoro svaki grad u Srbiji ima novije delove koje karakterišu prostrani bulevari, trgovi i višespratnice (Beograd, Novi Sad, Niš, Kragujevac i dr.).
